vel aliquis eorum, seu aliqui ea valeant exercere : & fi fecùs factum fuerit, illud decernimus irritum & inane. Si qui verò ex eis vel ipforum aliquis, vel quivis per eos vel pro eis, vel ipforum aliquem vel aliquos in poteftariæ, capitaniæ, confulatûs regimine, vel quovis officio publico hactenus, ubicumque pofiti, electi, assumpti fuerint vel recepti, præfertim quorumcumque provin ciæ, civitatum, caftrorum, terrarum atque locorum memoratæ Ecclefiæ fubjectorum, illos ab eis penitus amovemus, executionibus ipfis penitus interdictis, cofque præcipimus nullatenus reaffumi: & fi fecùs factum fuerit, illud decernimus nullius exiftere firmitatis.

Civitates verò, caftra feu loca quæ scienter dictos Ja Bobum & Petrum & prædictos fratres receperint, receptaverint five tenuerint, aut in quibus publicè moram Contraxerint, quamdiu ipfi vel alter eorum inibi morabuntur, ecclefiaftico fupponimus interdicto : & perfonasțipforum Jacobi & Petri & fratrum capiendas exponimus quibufcumque fidelibus, detinendas & cuftodiendas diligenter, quoufque per di&tam Sedem aliud fuerit ordinatum, &c." [ Incussæ etiam pœnæ à Pontifice præcipuis Jacobi & Petri ex-Cardinalium.adminiftris & aliis qui in ipforum poft conflatum fchifma obfequiis perfti tiflent: tum vetitum laïcis vel ecclefiafticis religiofifve, ne iis præftanda Cardinalibus officia deferant. Columnenfis etiam familiæ clientes facramenti cujufvis vel obfequii clientelaris religione foluti, omnefque cum iis inite pactiones refcifle.] A&tum Romæ in Bafilica fupradica, nimirum S. Petri, in die Afcenfionis Domini, Pontificatus noftri anno III..

I. I I.

Bulle de Boniface VIII, à Philippe le Bel, par laquelle il donne une plus ample déclaration des intentions qu'il avoit eues en publiant fa Bulle Clericis laïcos; & il femhle se relâcher d'une grande partie de fes premieres prétentions. Raynaldus fous l'année 1297.

N. 49.

ONIFACIUS., &c. Ad perpetuam rei memoriam. ROMANA MATER Ecclefia in fuis 26

tibus veritatem profequens, lucem amans, nihil agit in cujufquam injuriam, & libenter removet quodlibet de fuis proceffibus captiofum : & fi hoc in aliis communiter agitur, in te amantiffimo filio fpecialiùs evitatur. Sane Conftitutionem noftram nuper in Ecclefiarum favorem editam, imitantem antiquas canonicas fanctiones, ne Prælati ecclefiafticæ ve perfonæ cujufcumque dignitatis, ftatûs aut conditionis exiftant, fub adjutorii, mutui vel doni nomine Imperatoribus, Regibus, Principibus vel aliis Præfidentibus, abfque auctoritate Sedis Apoftolicæ præstent subsidia, quocumque nomine cenfeantur; neve Imperatores, Reges, feu Principes, vel aliter Præfidentes ipfa impetere, exigere vel recipere audeant, nonnullorum aftutia vel durities intellectûs plus avarè, plus rigidè interpretari conatur quàm sani fenfûs judicium habeat, & intentio conftituentis admittat, per quod, fili cariffime, à Prælatis & Ecclefiis regni tui, præfertim in inftanti guerræ tuæ difcrimine ademptum tibi fubfidium ingemifcis.

Quia igitur ejus eft interpretari cujus eft condere, ad cautelam tuam hæredumque tuorum humana declaratione decernimus, quod fi Prælatus aliquis, vel quævis alia perfona ecclefiaftica regni tui, cujufcumque dignitatis, ftatûs, ordinis aut conditionis exiftat, voluntariè, fine impreffione aliqua expreffa vel tacita aut coac tionis impulfu, donum aut mutuum tibi dare aut præftare voluerit, dum tamen fub exactionis nomine vel tailliæ aut cujuflibet fupradicti muneris, aut fub quota hoc non fiat generaliter vel in fraudem, licet ad id for. fan tua vel tuorum officialium curialis requifitio & amica procedat ; te, Officiales ipfos, Prælatos & ecclefiafticas perfonas ipfa Conftitutio non aftringat; quodque ad feuda five regalia quæ Prælati & perfonæ ecclefiafticæ fub tuo dominio tenere nofcuntur in his quæ tibi de illis tenentur & debent, & Clericos uxoratos, prout fani juris intellectus admittit, ac illos qui in fraudem caufâ vitandorum munerum clericale fchema recipiunt, fe ipfius Conftitutionis fententia non extendat: & in neceffitatis articulo, prout neceffitatem jura diffiniunt, ubi evidens effet in mora periculum per te vel tuos nuncios ad Sedem Apoftolicam recurrendi, fi à Prælatis & perfonis ecclefiafticis memoratis per te ac Officiales tuos fubfidium competens petas & habeas, te ac ipfos ex ejufdem Conftitutionis verbis vel fententia declaramus lucidè non teneri. Et fi forfitan in prædictis, vel circa prædicta

aut alia omiffa præfentibus aliquid circa Conftitutionem ipfam declarandum ulterius tibi vel tuo confilio videa tur, in quantum licuerit & expedierit, Deum non offendendo & auctoritatem Apoftolicæ Sedis, promptis affe &ibus faciemus. Nulli ergo, &c. Datum Romæ apud S. Petrum, VII. Id. Februarii, anno III.

I V..

Bulle de Boniface VIII, du 19. Fevrier, par laquelle il permet aux Prelats de France de donner une fubvention volontaire à Philippe le Bel, en explication de celle du fept du même mois. Elle est tirée d'un ancien manufcrit de la Bibliotheque de M. Pelletier ancien Premier-Prefident du Parlement,

ONIFACIUS Epifcopus, fervus fervorum Dei,

thomagenfi Archiepifcopis, ac Bellovacenfi, Laudunen-fi, Catalaunenfi, Lingonenfi, Anicienfi, Ambianenfi, Tornacenfi, Morinenfi, Sylvanectenfi, Altiffiodorenfi, Trecenfi, Carnotenfi, Nivernenfi,, Abrincen, Ebroi cenfi, Lexovienfi, Conftantienfi,, Dolenfi, Cenomanenfi, Epifcopis, falutem & apoftolicam benedictionem. CORAM ILLO fatemur qui fcrutator eft cordium & cognitor fecretorum, quòd licet totius chriftianæ Reli gionis cura & univerfalis tutela Ecclefiæ mentis noftræ arcana follicitent, noftrofque occupent cogitatus, me-lius tamen regnum Francia, chriftianiffimi ejus principes, ecclefiæ ac ecclefiafticæ perfonæ, incolæque catholici, quibus ab ipfo noftræ primodio juventutis, fi veri nobis teftimonii non negetur auxilium, quâdam fpeciali curâ, parentis nos affectione conftringimur ; corumque ftatus tam profperi quàm adverfi tantò ferventius noftra complectuntur intrinfeca, incitant ftudia,, & corporeos & mentales fenfus diftrahunt, turbant & placant, prout & rerum & temporum ratio fuggeritur, quanto ex iis, & quia in eis Romana mater Ecclefia plufquam in cæteris devotionis & reverentiæ adinvenire plenitudinem confuevit. Si cadem, regnum, ecclefias

ma-

erfonas & incolas, prout modernis temporibus expetientia docuit, & nuperrime nobis veftrarum referavit in unum conveniens fcribendi commercium, feries litera tum adverfi contingat conditio temporis, exteriores inquietaverint & perturbent impulfus, ac etiam inteftini difcriminis, quod eft dolendum gravius, fubverfionem. corum comminetur emerfio: illo jam immittente illic ut fcripfiftis, incitamenta diffidii, Comite Flandrenti videlicet, qui exterioribus perturbationibus fperabatur adefle repagulum, & ipfi regno, ecclefiis, perfonis & incolis, velut de principalioribus membris unus gnum auxilii fulcimentum : noftra ex hoc amaricantur intrinfeca, gravis doloris concuffione torquemur, & in amara fufpiria commovemur, Regi, regno, ecclefiis, clero compatientes & populo affectione paterna. O divina clementia, quæ cœleftia pariter & terrena irrefraga-biliter fub tua poteftate concludis, conftringe tantarum fremitus tempeftatum, coerce habenas humani generis inimico, arefcere fata ejus femina jube, quæ totum fere: populum tuum fpinis & tribulis jam undique concufferunt. O pietatis actor & falutis amator, compatere fragilitati humanæ mifericors, & chrifticolarum tuorum illumina fenfus, actus dirige & opera, ut in viam falutis & pacis reducantur à deviis, ne irreparabili fubmerfione confracti in hujus mundi navicula naufragent fluctuanti. Super eo autem quod vos gravia vobis & univerfis ecclefiis & perfonis ecclefiafticis di&i regni, non folum rerum fed etiam perfonarum ex iis inftare pericula for-midando, vias exquirentes & modos quibus & vobis &.. eifdem ecclefiis & perfonis adverfus frementes infultus regali providentia, fine qua impoffibile tenetis negotia. dirigi, defenfionis opportuna remedia præparentur; no-bis per eafdem literas fupplicaftis ut chariffimo in Chrifto filio noftro Philippo Regi Francorum illuftri pro hujufmodi communis defenfionis fuffragio, in qua proprium verfatur intereffe cujuflibet, imponendi fubventionem congruam abfque tranfgreffione conftitutionis noftræ fuper hoc editæ, vobis & univerfis ecclefiiis di&i regni concedere licentiam dignaremur : veftram provi dentiam commendamus.

Licet enim Conftitutionem illam ediderimus pro eeclefiaftica libertate, non tamen fuit noftræ mentis in-tentio ipfi regi aliifve principibus fecularibus in tam arc Læ neceffitatis articulo, præcipuè ubi ab extrinfecis inju fatimetur invafio,ab intrinfecis ejufdem regni fubverfio

formidatur, ac etiam Prælatorum, ecclefiarum & perfonarum ecclefiafticarum evidens periculum imminet; viam fubventionis excludi, quominus ipfi Prælati, ecclefiæ, ac ecclefiafticæ perfonæ libero arbitrio atque fponte de noftra licentia pro communis defenfionis auxilio, in qua proprium cujuflibet interesse conspicitur principibus & fibi ipfis provideant juxta fuarum modulum facultatum, & ficut aliàs dico Regi ac nonnullis aliis regni fui tam litterariè quàm per nuncios expreffiffe meminimus, fi, quod Deus avertat, ipfum in neceffitate tam gravi & tam importabili confpicimus expofitum, quod exterioribus egere fubfidiis nofceretur, non folum de bonis ecclefiafticis dicti regni fui fibi ea præftari vellemus; quinimò Ecclefiæ Romanæ res, poffe, ac bona ac perfonam noftram exponeremus pro fuorum confervatione jurium, ejufque neceffitatibus fublevandis, in quantum fecundùm Deum nofter & ipfius honor Eccle-fiæ pateretur.

Veftris itaque in hac parte fupplicationibus annuentes, præfentium auctoritate concedimus ut fi cafus communis. & evidentis neceffitatis immineat, ut fcripfiftis, ac idem Rex veftram & aliorum Prælatorum, ecclefiarum & perfonarum, locorum & bonorum dicti regni fui voluerit defenfionem affumere, ac affumat & efficaciter profequatur, & id expedire videritis ; liceat vobis & iifdem Prælatis, ecclefiis & perfonis ecclefiafticis abfque metu Conftitutionis noftræ prædictæ ipfi Regi pro hujufmodi veftræ ac ipforum Regis & regni intrinfeca defenfionis fubfidio fubventionem congruam, prout vobis & cæteris Prælatis regni præfati, feu majori parti veftrum & ipsorum videbitur, voluntariam & liberam, non coactam, abfque omni concuffione, exactione & executione temporali vel laïcali exigenda, hac vice præfenti nostra fretis licentia impertiri, eamque fimiliter Regi liceat recipere memorato. Volumus autem quod fi fibi fubventionem hujufmodi præftari contingat, formam & modum & quantitates etiam ac quidquid fuper hoc factum extiterit, nobis per veftras literas intimare curetis, ut fi difcretè vel indifcretè, moderatè vell immoderatè promilla procefferint, & fi acceptationem vel moderationem exegerint, clariùs videamus. Scire quoque vos volumus noftræ intentionis exiftere ut ejufmodi licentia annualem terminum non excedat. Datum Romæ apud S. Petrum, 11. Kal. Mart. Pontificatûs noftri anno III.