propofitis facrofan&tis Evangeliis tenere & adimplere ju rati fecimus in præfentia noftra & in animam noftram per dilectum fidelem noftrum Comitem Sancti-Pauli. Cæterùm cariffimæ conforti noftræ Joanne Reginæ Franciæ, ac cariffimo Ludovico primogenito, ut & Phi lippo fecundo genito, natis noftris, & Barònibus fupraprædictis damus præfentibus in mandatis, ut eifdem Decano, Capitulo, fingulifque Canonicis & perfonis omnia & fingula præmiffa promittant, feque exprefle ac fpecialiter obligent ad obfervationem eorumdem, & fimilibus juramentis obftringant. Nos verò per promiffiones & juramenta quæ ipfi Decani & Capitulum fuper præmissis & præmilla tangentibus nobis fecerint & præftiterint, non intendimus, nec volumus novum homagium, juramentum feu aliam novam fervitutem in ipfis Decano & Capitulo, fingularibufque Canonicis & perfonis ejufdem Ecclefiæ, & in ipforum etiam fuccefforibus in aliis acquirere in futurum. Nos autem Joanna Dei gratiâ Francorum & Navarræ Regina, Campaniæ Briæque Comitifla Palatina; Nofque Ludovicus & Philippus præfati omnia & fingula tenere firmiter, & fideliter adimplere, quantum ad nos pertinet vel in futurum pertinere poterit, promifimus, & præfatum Comitem Sancti-Pauli in animas noftras jurare fecimus, Nos, hæredes & fucceffores noftros ad hoc exprefle & fpecialiter obligantes. Nos verò prænominatus Rex, præmiffa omnia & fingula per præfatos confortem & liberos noftros de mandato noftro promiffa, jurata & prædictas obligationes modo prædito factas fuifle teftamur, & ad majorem cautelam figillum noftrum, Nos, Regina prædicta appendi fecimus unà cum figillo præfati Domini noftri Regis. Datum Parifius die Martis poft feftum fan&ti Laurentii, anno Domini millefimo trecentefimo tertio.

P

X I I.

Procedure que Boniface VIII, devoit faire fulminer contre le Roi Philippe le Bel le de jour la Notre-Dame 8 Septembre, qu'il fut arrêté par Guillaume de Nogaret. Cette procedure a déja été imprimée à la page 181,des Preuves de M. Dupuy, mais avec tant de fautes de lacunes, qu'elle n'eft pas intelligible: on la donne ici de nouveau plus correcte, tirée du tome 15. de la continua. tion des Annales de Baronius par Raynaldus fous l'année 1383. num. 136.

excelfo throno divina difUPER PETRI SOLIO > SON pofitione fedentes, illius vices gerimus, cui per Pa. trem dicitur: Filius meus es tu: ego hodie genui te: Poftula à me, & dabo tibi gentes hareditatem tuam & poffeffionem tuam terminos terra, Reges eos in virga ferrea, & tanquam vas figuli confringes eos. Quo monentur ut intelligant Reges, difciplinam apprehendant, erudiantur judicantes terram, quod ferviant Domino in timore & exultent ei cum exarferit ira ejus. Ideoque magnum cum tremore › judicamus & parvum, quia ejus fumus Vicarii, apud quem perfonarum acceptio nulla reperitur. Hoc veteris & novi Teftamenti veritas habet : hoc venerandorum Conciliorum probat au&toritas: id fanctorum Patrum tenet fententia: id etiam naturalis ratio manifeftat. Sed licet tanta poteftate fit prædita Petri Sedes, tantaque polleat dignitate; tamen ut pius pater feveritatem manfuetudine temperantes ac lenientes æquitate rigorem,non ad confringendum, quamquam juftè poffemus, ferream, fed ad dirigendum in viam falutis, directionis virgam in præfentiarum aflumimus, & correctionis ferulam amplexamur. Novum ad hoc nihil, prout neque grana de fpicis excuti fecimus: nempe fimpliciter judicantis operâ fungimur: quin imò utentes denuntiatorum officio nullas pœnas Philippo Francorum Regi imponimus, fed ei propter exceffus fuos jam excommunicato notoriè inHictas potius à jure intimamus.

Bonus itaque medicus, fi quibufdam medicamenta morbis officiant, fe de gratia vertit, non eis ftatim duriora fubjiciens, fed leniora, nifi morborum aliud expofcat acuitas, adminiftrans. Sic peccatorum ejufdem fauciari Regis vulnera prius palpavimus, exactis lenitatibus mulfimus, ipfumque pietate paterna fovimus: immò lenimenta hujufmodi feminarium contumaciæ fuerunt & odiorum, eum erexerunt in fuperbiam & ad contemptum pertinaciter provocaverunt. Unde nos ad alias, non graves tamen, medelas convertimus, ut faltem experiamur utrum tactus leniter, non confractus fe corrigat, fructuofam [ ficut Nabuchodonofor, præ cæteris terræ Rex inclytus, quod optamus, nec obftina. tus, in quem transfixit, videat, & cogamur ferro abfcindere vulnera, quæ fomentorum medicinam non sentiunt] pœnitentiam agat: an, quod abfit, in profundum malorum demerfus, fordidus fordefcat amplius, & velut Pharao indurefcat

Olim fiquidem dum idem Rex peccaret graviter in diverfis articulis in Clerum & Ecclefiam Gallicanos, primò per ejufdem Regis nuntios ad nos miffos ipfum fuper hujufinodi falutaribus monuimus monitis; deinde ad eum dilectum filium Jacobum de Normannis Notarium noftrum ei noftras deferentem literas, in quibus excedebat capitula continentes tranfmifimus: quanquam impudenter, quanquam infrunito animo & irreverenter traAaverit, non advertens quod fecundum evangelicam veritatem, qui fpernit millum, fpernit mittentem; ideo dignus fententiâ quam dudum Conftantinus Papa in Juftinum Imperatorem Juftiniani filium ex fimili caufa tulit; qui in vicino erant, manifeftò cognofcunt, ac idem patuit de longinquo: nec confiderans quod antiquis eft fancitum à fanctis Patribus promulgatis canonibus, quod fi quis Romam petentes, rebus quas ferunt fpoliare præfumpferit, communione careat chriftiana, quodque ii qui accedunt ad præfentiam Romani Pontificis cum rebus fuis, debeant esse sub apoftolica protectione securi: & parvipendens excommunicationis fententiam, quam inhærentes veftigiis Romanorum, & præcipuè Nicolai IV. Papæ, prædecefforum noftrorum, qui canonum au&oritate fuffulti contra talia facientes ad excommunicationem hactenus procefferunt, addito per Nicolaum eumdem proceffibus ipfis, etiamfi connitentes imperiali aut regali dignitate radient ; nos etiam, eodem privilegio exclufo, in omnes, etiamfi prædicta fulgeant digni

tate, qui ad Sedem Apoftolicam venientes vel receden tes ab ea capiunt, fpoliant vel detinere præfumunt, aut impedimentum aliquod exhibent quominus ad eandem Sedem liberè cum propriis bonis & rebus fuis veniant & recedant ab ca, in die cœnæ Domini proximo præterito tali modo declarantes, etiam illos qui per fe vel fuos officiales vel miniftros, aut aliis incolis imperii, regnorum feu terrarum fuarum, vel tranfeuntibus per ea undecumque oriundis, ad Sedem venientibus memoratam, vel redeuntibus ab eadem equitaturas limitant vel fubtrahunt, quæ deferunt feu reportant pro fuis opportunitatibus vel expenfis, aut quafvis alias res & bona; five aperiunt litteras vel auferunt; feu taxant numerum perfonarum aut evectionum, vel aliàs directè vel indirectè talibus venientibus vel redeuntibus impedimentum vel obftaculum præftare præfumunt, impeditores fore ad di&tam Sedem venientium & redeuntium, & excommunicationis fententiam incurrere fupradictam ; adeo noftris temporibus, ficut aliàs fecerat, notoriè fui regni fines, in tranfgreffores graviffimis interminatis pœnis & nos ja&tatis blafphemiis, arctæ cuftodia deputat, ablatis contra dictam fententiam noftram, non folum indigenis, fed etiam ad eandem Sedem per regnum ipfius aliunde venientibus rebus fuis, vel injuriofe taxatis, imò autem omnino fubftractis ; ac litteris quas deferunt apertis per cuftodes paffuum, aut retentis, quod nullus liberè ad fupradictam Sedem poteft accedere: nec Prælati Frar.cia per nos, ut fuper dictis deliberaremus cum eis, ad noftram præfentiam evocari potuerunt, ficut eorum hujufmodi per litteras conftat, quas in archivis Romanæ Ecclefiæ confervari facimus. Sic & Novionenfis, Conftantienfis, & Bituricenfis Epifcopi ipforum nuntiorum excufatio, eodem impediente Rege, venire ( non posse; ) qua caufa etiamfi princeps quifquam fuerit, qui hoc prohibuerit, illum cenfet canon communione privandum. Quis enim liberè ad memoratam Sedem proficifci dicet, qui fic tractatur, & quod retineatur, vel regnum permittatur exire fub alterius poteftate confiftit ? Certè nullus qui fanè intelligat, & qui fcripti juris (vim) in hoc cognofcat, haber aliquam veritatem.

Sed volentes fecundum facrorum doctrinam canonum pacis fervare vinculum, cum æquitate & firmitate portare, nec fic moti fumus. Immò evangelica dicta penfantes conati fumus errantem ovem tam caram tamque dilectam propriis humeris, ne periret,ad ovile reducere,

in uberibus collocare pafcuis & dulcedinis pabulo confovere. Nam cogitantes fecundum evangelii parabolam, quod qui notarium fpreverat, faltem noftrum revereretur filium, ad reducendum eun, dilectum filium noftrum Joannem SS. Marcellini & Petri Prefbyterum Cardinalem de regno oriundum ipfius, qui tanquam amicus fuus ejus zelabat falutem, curavimus deftinare, offerentem inter cætera fibi ex parte noftra abfolutionem ab excommunicationum fententiis, quibus erat notabiliter irretitus.

ut

Verum fruftra nos talis cogitatus arripuit,quia fi erga prædictum notarium fe, ut præmittitur,geffit, filium noftrum magis ignominiofe compefcuit, quia ficut ipfe nobis Cardinalis retulit, oblatam abfolutionem contempfit, eique deputatis cuftodiis, ne liberè poflet ire quò vellet nec recipere qui venirent ad eum de regno fuo, non reverfurum fine fua licentia; ac fic quodammodo, ut ejufdem Cardinalis verbo utamur, regio banno fuppofitum protulit & efflavit eundem. Et etiam ultra parabolam ipse tamen nos patremfamilias non dimifit intactos, fed iterum laceravit blafphemiis & injuriis laceffivit, oblitus quod legitur: Honora patrem tuum & matrem tuam, fis longavus fuper terram; & quod filio femper honnefta & fancta patris querela deberet videri, & taliter ejus non effici caftigator: confoederationibufque & colligationibus factis cum nonnullis prælatis & perfonis aliis regni fui, pacis vinculum quod falvum effe totis affectibus nitebamur, rapit, perturbavit unitatem ecclefiafticam, & inconfutilem Domini tunicam fcindere non expavit: ac fuæ appellationi frivole contra nos interpofitæ adhærere perram coegit & cogit invitos,& in ruinam fecum perniciofe deducit. Sanè parabolam timeat, ne vinea aliis locetur agricolis, qui fuis temporibus fructum reddant. Paveat cenfuram canonum quæ contra tales dignofcitur præparata; & ne ex hujufmodi ftricta cuftodia Cardinalis prædicti canonem latæ fententiæ, qui ad eos per finterpretationem tranfit, qui Clericos fine læfione detinent in cuftodia publica vel privata, cum non multùm à fpecie verborum differant, quibus quò volunt facultas recedcndi non datur, incurrat, diligenter intendat.

Ad hoc ut omittamus de dilecto filio J. Abbate Ciftercienfi detento, & aliis multis religiofis maxime Italicis ; quia juffio Regis urgebat,-recedentibus, captis de ipfius conniventia, & aliquo tempore in Caftelleto fervatis, eo quod adhærere nollent appellationi prædicæ, ac de co