genoemd voor het onderzoek op kleurenblindheid, de schrijver wil de kleuren laten opnoemen, een zaak die de schrijver waarschijnlijk in zijn jeugd heeft geleerd, maar iets dat velen uit de mindere klassen niet kunnen. Waarom hier dan niet den raad gegeven, een streng wol, groen bijv.b., den man in handen te geven, en hem dan uit te noodigen de kleuren uit te zoeken die den eersten streng nabij komen.

Dat de schrijver zich bewust was van het onmogelijke van den eisch om de bemanning door den gezagvoerder te doen keuren, bewijst het feit dat hij in twee bladzijden zich van de zaak afmaakt, terwijl het keuren van een individu kennis van de geneeskunde in haren vollen omvang vereischt.

Vele behartigingswaardige wenken worden in de tweede afdeeling gegeven betreffende de hygieine, waartegen helaas zoo vaak en zoo grof wordt gezondigd. En toch zou tal van kwalen en gebreken kunnen worden voorkomen door de strenge toepassing van maatregelen die de gezondheidsleer ons aangeeft.

Zeer te recht bezigt de S. op blz. 7 de woorden: „alleen door veelvuldige inspecties zal het den scheepsgezagvoerder gelukken, altijd een zindelijk schip en een gezonde, krachtige, goed uitziende bemanning te hebben.

Onwillekeurig rijst de vraag of het gedeelte dat betrekking heeft op de voedingsmiddelen niet beter afzonderlijk en uitgebreider ware behandeld.

Het bevreemdde mij dat de samensteller op blz. 23 geen melding maakt van een aandoening, die bij lieden voorkomt, welke aan hooge temperaturen zijn blootgesteld en die door Engelsche geneesheeren bestempeld is met den naam van „stoker's collapse." Ook dat de schrijver geen melding maakt van het toedienen van alcoholica aan het stokerspersoneel dat in de tropen voor de vuren dienst doet.

Jammer dat de schrijver ter desinfectie van een lijk van een lijder aan besmettelijke ziekte niet liever een oplossing van sublimaat aanraadt dan de machtelooze carbolzuur oplossing, evenzoo zou dit voor lijfgoed meer uitwerken. Overigens komt hem een woord van lof toe wegens zijn aandringen op nauwgezette zindelijkheid en voortdurend toezicht.

Het tweede gedeelte bevat het ondankbaarste thema, nl. de ziekenverpleging, en begint met een paar voorschriften omtrent

"

het ziekenonderzoek. De schrijver zegt zeer te recht: Vervolgens moeten, op rij af, alle lichaamsdeelen onderzocht en wat ziekteteekenen betreft, getoetst worden, omdat slechts uit al de ziekteteekenen te samen het lijden met juistheid herkend kan worden"; maar nu vraagt men, van welken leek kan men zulk een onderzoek vergen.

Zoo ook op de volgende blz. (blz. 39) waar gezegd wordt: „de zieke moet in een kom met water spuwen, opdat men het uitgeworpene kunne bezichtigen." Wat zal een leek aan het opgehoeste kunnen zien, zelfs een eventueel bloedstreepje zal hij niet op de behoorlijke waarde kunnen schatten.

Behartigingswaardig zijn de korte wenken die in § 39 betreffende de verpleging worden gegeven.

De beschrijving der verschijnselen van iedere ziekte en de daaropvolgende behandeling zal bij iederen papieren doctor aanleiding moeten geven tot allerlei aarzelingen en vergissingen. Volgens mijn bescheiden meening zou het veel beter zijn, eerst eenige saillante verschijnselen te beschrijven bijv.b. diarrhée, duizeligheid e. a. en daaraan vast te knoopen eenige anderen, zoodoende een ziektebeeld trachten daar te stellen en daaraan eenige therapeutische wenken toe te voegen.

De schrijver heeft dit in § 40 met het symptoomcomplex „koorts" gedaan en daarom is het dubbel jammer dat hij op die wijze niet is voortgegaan.

Lezenswaardig is de toelichting tot de antiseptische wondbehandeling door eenige voorbeelden en de nadruk, dien de schrijver op zindelijkheid en antisepsis legt, zal wellicht menig zeeman ten goede komen, daarom zij hem de bacteriologische ketterij op blz. 103 vergeven, waar hij zegt dat „etterkiemen worden gedood door omstreeks een minuut met een drie percents oplossing van carbolzuur in aanraking te zijn."

De schrijver beveelt in zijn instrumentenlijst aan 2 elastische katheters en geeft op blz. 190 een zeer uitvoerige beschrijving van het katheteriseren. Blijkbaar gevoelt hij dus dat die operatie met groote moeielijkheden te kampen heeft en hij waarschuwt zeer te recht tegen het maken van een valschen weg. Ik meen dat veel gewonnen zou zijn als de geachte samensteller het gebruik van Nélaton's katheters had aangeraden, daarmede toch kan men hoogstens zijn doel niet bereiken, doch geen valschen

weg maken. Met name van het katheteriseren geldt de uitspraak van een beroemd Fransch chirurg „Rien n'est plus facile quand c'est facile, rien n'est plus difficile quand c'est difficile."

De teekeningen die het werkje versieren zijn duidelijk en zullen zeker het hunne bijdragen om den tekst te verduidelijken. Een korte pharmacopae is aan het boekje toegevoegd waarin ik alleen in plaats van salicylzuur het natronzout van salicylzuur zou wenschen.

Dordrecht, 21 Juli 1890.

Dr. F. M. C.

Opgave der nieuwe en verbeterde uitgaven van de Britsche Admiraliteitskaarten, (met korte aanwijzing van het verbeterde gedeelte).

Oostzee en Bothnische Golf.

2842a. Baltic. Algemeene verbeteringen. Juni.

2360. Baltic, Sweden. Sheet I. Cape Falsterbo to Kalmar sound. Algemeene verbeteringen. Juni.

2362.

Baltic. Coast of Sweden. Sheet IV. Gottska Sandö,
Kopparstenarne. Algemeene verbeteringen. Juni.

2365. Baltic. Prussia. Sheet I. Rostock to Arkona light. Giedser punt en rif, en algemeene verbeteringen. Juni. 2366. Baltic. Coast of Prussia. Sheet II. Belangrijke verbeteringen. Juli.

2364. Baltic. Lübeck bay and Femern belt. Verbeteringen Juli. 28426. Baltic. Lübeck bay and Femern belt. Algemeene verbeteringen ook op de plans Farosound. Kalmar sound. Pomerania Main Ct. Carlskrona. Juni.

2631.

Nieuwe kaart. Mei.

Kanaal en Atlantische kust van Frankrijk, Spanje en Portugal. Portsmouth Harbour. 2631a. Portsmouth Harbour. 74. Spain. North coast.

verbeteringen. April.

Upper part. Nieuwe kaart. Mei. Portugalete and Bilbao. Algemeene

Middellandsche en Adriatische Zee.

2711. Adriatic. Gulf of Quarnero. Plan van Fiume verbeterd.

Juni.

Grieksche Archipel en Zwarte Zee.

2233.

Black sea. Sheet IV. Sevastopol to Kertch strait. Gulf of Theodosia. Juni.

Noord Atlantische Oceaan en Golf van Mexico.

1638. Gulf of Mexico. Breton sound to Dernière island. Omgeving van Breton Sound en Errol islands. Juli. 2853. Gulf of Mexico. Mississippi sound and Mobile bay. Omgeving van Errol en Chandeleur islands en Breton

sound. Juni.

West-Indie en Zuid-Atlantische Oceaan.

1156. S. America. Corentynriver. Plan of approaches to Nickerieriver. Nieuwe kaart. Juni.

Chineesche Zee, Japan, Pacific en Australie.

2766. N. E. coast of New-Guinea.

to Huon Gulf. Mei.

Prince Albert harbour,

Nieuwe

1416. Anchorages on the N.W.coast of New-Guinea.

kaart. Juli.

2764.

Australia. Coral sea and Great Barrier reefs. Louisiade
Archipelago. Juni.

2035. New Zealand. North island, Coromandel harbour. Nieuwe kaart. Juni.

Opgave der Nederlandsche en NederlandschIndische Kaarten,

waarop de achterstaande verbeteringen betrekking hebben. Zoomede van nieuwe of vernieuwde Kaarten.

Nederlandsche Kaarten.

Friesche Zeegat. Verbetering No. 334.

Zuiderzee. Verbeteringen No. 336, 337, 338, 339.
Zuiderzee. Zuidwestblad. Verbeteringen No. 336, 337.
Zuiderzee. Noord Westblad. Verbeteringen No. 338 en 339.
Nederlandsch-Indische Kaarten.

Spaansche haven, Spaansche water en Caracas baai. (Eiland
Curaçao). Nieuwe kaart.

Kaart van de rivier Suriname en het gat. Seyffardt. Vernieuwde kaart.

Opgave der in de Zeekaarten aan te brengen verbeteringen.

De peilingen zijn uit zee genomen en, tenzij het anders wordt opgegeven, miswijzend. De zeemijl is de equatorminuut. Belanghebbenden kunnen bij de Filiaal-Inrichting van het Koninklijk Nederlandsch Meteorologisch Instituut te Amsterdam, gevestigd in het,,Gebouw voor Algemeenen Dienst", op de Handelskade", volledige inlichtingen bekomen aangaande de zeekaarten en zeemansgidsen.

OOSTZEE EN BOTHNISCHE GOLF.

Rusland. 328. Licht van Svalferort tijdelijk vervangen. Ingang golf van Riga. Volgens, Circulaire hydrographique" No. 114 Saint-Petersbourg 1890, zal het licht van Svalferort, ingang golf van Riga, tijdelijk vervangen worden door een wit vast licht, 29.8 M. boven water, zichtbaar van Z. 74° 15′ O. door W., N. en O. tot Z. 44° 15' W., tot op een afstand van 11 zeemijl. Peilingen rechtwijzend.

Zweden. 329. Wrak ten Z.W. van Ystad. Z.kust. Ten ZW. t. W. van Ystad en Z.Z.O. van Abbekas-punt is in 38 M. diepte een stoomschip gezonken. Aan een der masten, welke ongeveer 1 M. boven water uitsteekt, is een vlag bevestigd. De minste diepte op het wrak bedraagt 28.5 M. Zoo spoedig mogelijk zal het worden opgeruimd.

SONT, BELT, SKAGERRAK, KATTEGAT EN WESTKUST NOORWEGEN.

Noorwegen. W.kust. 330. Lichten van Udsire en Marsten. Het W.lijke licht van Udsire is den 1sten Juni gebluscht, en wordt den 1sten Augustus a.s. vervangen door een wit schitterlicht toonende iedere minuut 3 snel op elkander volgende schitteringen.

Het roode licht van Marsten is den 1sten Juni gebluscht, en 1 Juli vervangen door een wit schitterlicht.