ÆäÀÌÁö À̹ÌÁö
PDF
ePub

Du livre de Sénèque le philosophe, dont le sujet de Cinna est tiré.

SENECA, lib. I, de Clementia, cap. 9.*

DIVUS Augustus mitis fuit princeps, si quis illum a

principatu suo æstimare incipiat: in communi quidem republica, duodevicesimum egressus annum, jam pugiones in sinu amicorum absconderat, jam insidiis M.

⭑ L'aventure de Cinna laisse quelque doute. Il se peut que ce soit une fiction de Sénèque, ou du moins qu'il ait ajouté beaucoup à l'histoire, pour mieux faire valoir son chapitre de la Clémence. C'est une chose bien étonnante que Suétone, qui entre dans tous les détails de la vie d'Auguste, passe sous silence un acte de clémence qui ferait tant d'honneur à cet empereur, et qui serait la plus mémorable de ses actions. Sénèque suppose la scène en Gaule. Dion Cassius, qui rapporte cette anecdote long-temps après Sénèque, au milieu du troisième siècle de notre ère vulgaire, dit que la chose arriva dans Rome. J'avoue que je croirai difficilement qu'Auguste ait nommé sur-le-champ premier consul un homme convaincu d'avoir voulu l'assassiner, Mais, vraie ou fausse, cette clémence d'Auguste est un des plus nobles sujets de tragédies, une des plus belles instructions les princes. C'est une grande leçon de mœurs; c'est, à mon avis, le chef-d'œuvre de Corneille, malgré quelques défauts,

pour

Antonii conulis latus petierat, jam fuerat collega proscriptionis: sed quum annum quadragesimum transisset, et in Gallia moraretur, delatum est ad eum indicium L. Cinnam, solidi ingenii virum, insidias ei struere; dictum est et ubi, et quando, et quemadmodum aggredi vellet : unus : unus ex consciis ceferebat. Statuit se ab eo vindicare. Consilium amicorum advocari jussit.

Nox illi inquieta erat, quum cogitaret adolescenten nobilem, hoc detracto integrum, Cn. Pompeii nepotem damnandum. Jam unum hominem occidere non poterat, quuin M. Antonio proscriptionis edictum inter coenam dictaret. Gemens subinde voces varias emittebat et inter se contrarias. «Quid ergo ! ego percussorem meum securum ambulare patiar, me sollicito Ergo non dabit poenas, qui tot civilibus bellis frustra petitum caput, tot navalibus, tot pedestribus præliis incolume, postquam terrâ marique pax parta est, non occidere coustituat, sed immolare? »(Nam sacrificantem placuerat adoriri.) Rursus silentio interposito, majore multò voce sibi quàm Cinnæ irascebatur: «Quid vivis, si perire te tam multorum interest? Quis finis erit suppliciorum ? quis sanguinis? Ego sum nobilibus adolescentulis expositum caput, in quod mucrones acuant. Non est tanti vita, si, ut ego non percam, tam multa perdenda sunt. » Interpellavit tandem illum Livia uxor; et « Admittis, inquit, muliebre consilium? Fac quod medici solent; ubi usitata remedia non procedunt, tentant contraria. Severitate nihil adhuc profecisti; Salvidienum Lepidus

secutus est, Lepidum Muræna, Murænam Cæpio, Cæpio nem Egnatius, ut alios taceam quos tantum ausos pudet: nunc tenta quomodo tibi cedat clementia. Ignosce L. Cinnæ deprehensus est; jam nocere tibi non potest, prodesse famæ tuæ potest.»

:

Gavisus sibi quòd advocatum invenerat, uxori quidem gratias egit: renuntiari autem extemplo amicis quos 'n consilium rogaverat imperavit, et Cinnam unuın ad se accersit: dimissisque omnibus e cubiculo, quum alteram poni Cinnæ cathedram jussisset, « lloc, inquit, primum a te peto ne me loquentem interpelles, ne meo sermone medio proclames; dabitur tibi loquendi liberum tempus. Ego te, Cinna, quum in hostium castris invenissem, non factum tantùm mihi inimicum, sed natum servavi; patrimonium tibi omne concessi; hodie tam felix es et tam dives, ut victo victores invideant : sacerdotium tibi petenti, præteritis compluribus quorum parentes mecum militaverant, dedi. Quum sic de te meruerim, occidere me constituisti. »

Quum ad hanc vocem exclamasset Cinna procul hanc al, se abesse dementiam : « Non præstas, inquit, fidem, Cinna; convenerat ne interloquereris. Occidere, inquam, me paras. » Adjecit locum, socios, diem, ordinem insidiarum, cui commissum esset ferrum. Et quum defixum videret, nec ex conventione jam, sed ex conscientia tacentem : « Quo, inquit, hoc animo facis? Ut ipse sis princeps? Male mehercule cum republica agitur, si tibi ad imperandum nihil præter me obstat. Domum 16

P. Corneille. I.

tuam tueri non potes; nuper libertini hoininis gratiâ in privato judicio superatus es. Adeo nihil facilius putas quàm contra Cæsarem advocare? Cedo, si spes tuas solus impedio. Paulusne te et Fabius Maximus et Cossi et Servilii ferent, tantumque agmen nobilium, non inania nomina præferentium, sed eorum qui imaginibus suis decori sunt?» Ne totam ejus orationem repetendo magnam partem voluminis occupem, diutiùs enim quàm duabus horis locutum esse constat, quum hanc pœnam quâ solâ erat contentus futurus, extenderet. « Vitam tibi, inquit, Cinna, iterum do, prius hosti, nunc insidiatori ac parricida. Ex hodierno die inter nos amicitia incipiat. Contendarius, utrum ego meliore fide vitam tibi dederim, an tu debeas. » Post hæc detulit ultro consulatum, questus quòd non auderet petcre: amicissimum fidelissimumque habuit; hæres solus fuit illi; nullis ampliùs insidiis ab ullo petitus est,

[blocks in formation]

J'ai senti un notable soulagement depuis l'arrivée de votre paquet, et je crie miracle dès le commencement de ma lettre. Votre Cinna guérit les malades; il fait que les paralytiques battent des mains; il rend la parole à un muet, ce seroit trop peu de dire à un enrbumé. En effet, j'avois perdu la parole avec la voix; et, puisque je les recouvre l'une et l'autre par votre moyen, il est bien juste que je les emploie toutes deux à votre gloire, et à

* Les étrangers verrent dans cette lettre quelle était l'éloquence de ce temps-là. Il n'est guère convenable peut-être que l'éloquence soit le partage d'une lettre familière; et, comme dit M. l'abbé d'Olivet, Balzac écrivait une lettre comme Lingende faisait un sermon ou un panégyrique; il s'étudiait à prodiguer les figures.

[ocr errors]
« ÀÌÀü°è¼Ó »