Opemque nostris rebus ærumnis datam? Quis apparatus regios digne efferat Luxusque tantos? ista meditantem tua Promerita si me cogites, lætum putes. Dido. Non ista tanti agnosco quæ memoras bona: Equidem esse cupio, fateor, et spero assequi Ut non Elisa pigeat Eneam hospitis. Sed cur Iülus tristior spectat dapes? Asc. Urbs ista Troja præbuit speciem mihi,

Animumque misero subiit aspectu dolor:
Quæ nocte genitor retulit hesterna altius
Hic breviter oculis subjici videas tuis.
Dido. Iüle, quæso, repete fortunam Ilii.
Asc. Hanc esse Trojam finge quam pateram
vides:

Hac Simois ibat fluvius; hic densis sita est
Mons Ida silvis; hac stetit Tenedos via;
Hac Cilla, Chryse, quæque circuitu undique
Urbes minores dirutæ bello jacent.
Hic mille ratibus hostium statio fuit;
Hic castra; campus inter hic pugnæ jacet;
Hos esse magnos Pergami muros puta ;
Hæc porta Scæa est; Hector hac solitus
ferox

Turmas in aciem ducere; hic Priami
lares,

Hic patris; illic steterat Anchisæ domus;
Hic, parte muri diruta, insidiis equi
Ingens in urbem panditur mediam via;
Hic cæpta cædes. Plura quid fari queam?
Post multa tandem funera et strages ducum,
Sic est Sinonis fraude, sic Danaûm face
Incensa, sic est in leves cineres data.

Dido. O quam stupendi specimen ingenii datum !
O te beatum prole generosa patrem,
Et te parente filium tali editum !
Divinam, Iüle, sequere naturæ indolem:
Laudes parentis bellicas opto tibi,
Senemque precor ætate transcendas avum :
Et hoc amoris osculum pignus cape.
Asc. Quin oscularis filium, genitor, tuum?

Quas tibi dicam celebremve laudes? Quo mihi fas est resonare plectro? Quod decet tanto memorare carmen Principe dignum?

Splendor heroum, patriæque lumen Inclytum, salve, generisque prisci ! Non tua nostras tetigit carina Gratior oras.

Sis licet tantus, superesque nostri Pectoris captum, tamen est Elisa Major, O hospes, nimium beate Hospite Elisa!

Est minor nemo nisi comparatus,
Neve te dici pudeat minorem :
Nil videt nostræ simile aut secundum
Orbis Elisa.

Cynthiæ qualis nitor inter astra Talis in terris decor est Elisa : Ecce, cui gratus patria relicta Veneris hospes !

Proximas illi tamen occupasti Nominis laudes, sequerisque juxta ; Proximos illi tibi vox Iöpæ

Cantat honores.

Vinciant pictæ cyathos coronæ, Nobili Bacchus statuatur auro, Maximi fiant strepitus per aulam, Jussit Elisa.

Hospes illustris, tibi gratulamur; Jam juvat longos geminare plausus; En, tibi lætæ volitant per ampla Atria voces !

HYMNUS IÖPE.

Quod tibi nomen tribuam deorum? Sive te Martem, Lyciumve Phœbum, Herculem seu te Jove procreatum, Dicere fas est;

Sive digneris titulo minore, Teque mortalem placeat vocari; At deûm certe poteris videri Sanguine cretus.

DIDO, ENEAS.

Dido. Dux magne Teucrûm, quæ tibi placeant dapes?

En. Nec hæ nec illæ, sed placent cunctæ mihi:
Epulas in epulis, in cibis quæro cibos,
Et copia meum tanta delectum impedit.
Dido. Non ista Priami regna: quis Carthaginis
Hospitia Trojæ conferat quondam tuæ ?
Sed tenuis aures pepulit hic rumor meas
Quædam fuisse fata secreta Ilii:
Quænam illa fuerint, hospes, exponas precor.

En. Regina, variis illa numerantur modis:

In his reponi Troili letum solet,
Scissumque Scææ limen, atque Helenus

sacer,

Rhesique equorum raptus, et Pyrrhus
simul;

Sed prima Trojæ fata memorantur duo,
Flava sacratum Palladis signum deæ,

Et cum sagittis arcus ac pharetra Herculis. Dido. Quod hoc Minervæ quæso simulacrum fuit?

En. Cum dives Asiam regeret et muros novi

Extrueret Ilus Ilii, festo die
Cecidisse cælo fertur, huc illuc means,
Colum sinistra, spiculum dextra tenens,
Habituque toto bellicam referens deam.
Obstupuit Ilus: consulit Phoebum pius:
Consultus ille tale responsum dedit;
"In hoc ruina stabit et Trojæ salus;
Servate tectis urbe cum vestra deam;
Ablata secum tollet imperium loci."
Ast Ilus arcem Palladi sacram extruit,
Cæleste tuto collocat signum loco,
Additque vigiles; nec quidem hæredi minor
Pervenit inde cura, Laomedon, tibi.
At, heu, parum servata sub Priamo fuit !
Hoc ipsa voluit Pallas ex illo die

Quo forma victa est Paridis arbitrio
furens.

Dido. Quis machinator facinoris tanti extitit?
En. Furtis Ulysses aptus ac natus dolo,

Dum per cloacas abditam quærit viam. Dido. Quin et secundum Pergami fatum explica. En. Arsurus illo natus Alcmena rogo

Quo victor astra petiit et superûm domos,
"Pæante genite," dixit, "hoc munus cape;"
Arcumque dono pariter et pharetram dedit
Gravidam sagittis: arguunt tela Herculem.
Dido. Quis hoc Pelasgis aperuit fatum deus?
En. Et hoc et illud proximum Phobo caput

Monstravit Helenus, ipse fatorum mora.
Hic, captus Ithaci fraude, sic Danais sacra
Resolvit ora, Delio plenus deo:
"En, hic sagittis/restat Alcidæ labor
Supremus! illum fata rapuerunt licet,
At interesse gloriæ hæredem jubent;
Nec minima tanti pars erit facti Hercules;
Non ante Troja poterit æquari solo
Priamique regnum quam Philoctetes gravi
Serpentis ictu saucius, Lemno exulans,
In castra veniat, ut ducum strage edita
Cruore arundo madeat Herculea Phrygûm,
Ne quid geratur arduum dempto Hercule."
En, ista Troja summa fatorum fuit!

Mah. Ut vereor, Hanno, quem ferent ista exitum Hospitia si (quod omen avertat deus) Quod sæpe factum, jamque ne fiat precor, Si deperiret hospitem Dido novum,

Quæ bella, quas hæ nuptiæ turbas darent! Han. At tu, Maharbal, quem tibi fingis metum? Nolo oscitantem, nolo prudentem nimis. Quæ bella vates (illa fac nubat) canis? Mah. Tantumne Iärbas dedecus inultum feret

Furens adhuc amore? quid Libyæ duces
Quos illa toties sprevit? impune hospitem

In regna recipi, despici indigenas sinent? Han. Si tu, Maharbal, exigi miserum putes,

Licito juventam ducat ut vacuam toro Regina pollens opibus, ætate integra, Tuone potius nubet arbitrio, an suo, An magis Iärbæ? Lege si tali velim Rex esse, moriar! conjugem nolo eripi, Nolo imperari; gravius hoc multo reor. Nam quas Iärbæ, quas refers regum minas? Ducente Tyrias Troico turmas duce Carthago clarum gentibus caput efferet. Mah. At subeat animo quæ sit hospitibus fides Habenda; Theseus doceat Ariadna malo, Jason Medeæ: trita peregrinis fuga est. Han. Ah, ne duorum scelera sint culpa omnium! Sed mæsta vultus exiit Dido foras: At nos secreto tecta repetamus gradu.

* Pompa larvalis] i. e. A Masque.

DIDO, ANNA.

Dido. Quæ me, Anna, dubiam somnia exterrent, soror?

Quis iste nuper sedibus nostris novus
Successit hospes! ore quem sese ferens!
Quam fortis alto pectore armisque inclytus!
Equidem, soror, (nec vana credentis fides,)
Genus esse divûm credo: degenerem arguit
Animum timor: quot ille perpessus mala
Terra marique! bella quæ gessit ferox!
Si non sederet in animo fixum mihi
Ne cui jugali lege sociari velim,
Postquam mariti morte deceptam mei
Amor fefellit primus, et tædæ mihi
Si non perosa penitus ac thalami forent,
Huic forsan uni cederem culpæ libens.
Sed vel dehiscat ante mihi tellus precor,
Vel pater ad umbras fulmine omnipotens
agat,

Pallentis umbras Erebi et infernam Styga,
Quam tua resolvam jura, te violem,
pudor!

Me primus ille qui sibi junxit meos
Abstulit amores; habeat is secum et suo
Servet sepulcro: nemo levitate arguat.
An. O cara magis hoc lucis aspectu, soror,

Semperne morens cælibem vitam exiges?
Nunquamne Veneris pignora et licitos toros
Dulcesque natos noveris? id tu putas
Curare manes? esto, nulli ægram viri
Flexere quondam, non tua spretus Tyro
Nobilis Iärbas, gentis et Libyæ duces,
Et quos abundans Africa triumphis alit;
Etiamne Amori sola pugnabis deo?

Nec quorum in arvis degis in mentem
venit?

Hinc Marte gens invicta, Gætuli truces,
Numidæque cingunt; hinc regio squalens
situ,

Et vasta syrtis; inde Barcæi fremunt
Late furentes: bella quid dicam Tyro
Jam nascitura? quid graves fratris minas?
Junonis equidem et cælitum auspiciis reor
Huc detulisse Dardanas ventum rates.
Germana, quam tu, quam brevi hanc
urbem tuam,

Quæ regna cernes surgere Enea duce! Comitante Teucro milite ut se Punica Nomenque terris gloria attollet tuum! Dido. Non ista nostrum quæ refers animum

latent;

Et jam fatebor, Anna, post miserum mei Fatum Sichæi et cæde fraterna impie

Sparsos penates, solus hic sensus meos Flexit, animumque cardine labantem impulit,

Primasque flammæ veteris agnosco notas: Sed dubius animum distrahit nostrum | timor

Pudorque. Voti quam mei spem das,

soror?

An. Germana, tantum posce tu veniam deos
Sacris litatis: hospiti indulge novo;

Causas morandi necte dum pelago gravis
Desævit hiemis ira, dum quassæ rates,
Dum non sereno murmurant venti polo.
Dido. Satis est: amori subdis ardenti faces:
Laxabo fræna; stultus excedat pudor.
Cras demereri victima crebra deos
Pacemque in extis quærere statutum est
mihi:

Tibi vacca Cereri, pariter et Baccho cadet;
Longe ante reliquos sacra Junoni feram
Cui conjugalis vincla sunt curæ tori.

CHORUS.

Eheu, Dido, miseret nos tui!
O ignaræ vatum mentes!

Quid juvat aras tangere supplicem ?
Nulla juvabunt vota furentem:
Exedit intus flamma medullas,
Tacitum vivit pectore vulnus.
Dido miseris uritur ignibus,
Totaque furens urbe vagatur:
Missa qualis cerva sagitta
Quam procul inter Cressia fixit
Nemora incautam pastor, et inscius
Medio liquit pectore ferrum;
Morens silvas illa petit fuga,
Lateri stridens hæret arundo.
Nunc per muros demens hospitem
Secum Æneam ducit Elisa ;
Nunc Sidonias ostentat opes
Urbemque novam; cupit effari,
Et mox media voce resistit;
Nunc Iliacos audire expetit
Illa labores; nunc convivia
Eadem quærit labente die.
Non jam cœptæ surgunt turres,
Non exercent juvenes arma,
Non jam bello tela recondunt,
Portusve parant; cessant opera,
Pendent altæ murorum minæ.
O quis superum tanta clemens
Peste furentem solvat Elisam!

Secundo [actu] transitur ad venationem.

ACTUS TERTIUS.

SICHEI UMBRA.*

Tellure scissa per vias saxo asperas
Moestum Sichæus Tartaro gressum extuli,
Atram sinistra præferens tædam novis
Thalamis Elisa conjugis quondam meæ.
Nam quæ sub imas fama mihi terras venit!
Amore Teucri furere Didonem hospitis!
In media recipi regna peregrinum! loco
Viri esse! quo me, quo meas lachrymas feram ?
Si jam Sichæus excidit penitus tibi,

Si jam secundos expetis, Dldo, toros,
Nullosne Libya quos ames gignit duces?
Misero beata, perfido nubes pia?
Regina perfugæ, Troico Tyria viro?
Genus omne Phrygium fecit invisum Paris;
Hic rapuit, iste deseret vagus hospitem.
Absiste, Dido; rara in hospitibus fides,
Erratque ut ipsi; prodidit patriam suam,
Prodet alienam; conjugem quanto magis?
Secum penates avehat, Latium petat.
At tu, Megæra, pectus hoc furiis age,
Perure.

Satis est: caveat Æneas malum. Quin intus abeo: stabo et arcebo nefas. [Exit in regiam.

Flagravit igne; nec levi pretio stetit
Tenuisse Iülum genibus et gremio levem.
Insuave retuli suavium dulci osculo;
Cum lusit illa ludicro, lusi dolo:
Bibit? recepi; aspexit? et vultum intuli;
Vocavit? aderam; mulsit? implevi sinum;
Vafer fefelli simplicem astutus piam:
Et jam reliqui perditam, quamvis putet
Abiisse curam penitus. En, conjux Jovis
Genetrixque nostra, manibus ad speciem datis,
Pepigere fœdus! nuptiis dicunt diem;

In nemora mittunt; imbribus cælum rotant;
Et hanc cavernam nuptiis statuunt locum :
Mox ducet extra conjugem sponsus suam.
Sed nos in urbem magnus etiamnum labor
Accersit; aliquis semper in Tyriis amat.

Redeunt a venatione.

MERCURIUS SOLUS. (Calitus delapsus.)
Facunda proles maximi superum Jovis
Matrisque Maiæ, nuntius velox deûm,
Corusca summi templa deserui ætheris.
Quis hic locus? quæ zona? quas terras premo?
Utrumve votum visa decipiunt meum ?

An ista Libya est? ista Carthago nova?
Ni fallor, ipsa est, urbis agnosco notas;
Didonis hoc est regiæ limen domus.
Hic delinitus ductor Æneas Phrygum
Moratur; ille causa veniendi fuit.

Nec vile quisquam munus hoc nostrum

putet,

Quod huc et illuc pervolem nutu Jovis :

Sancte colendum est numen in terris meum ;
Legatione cælitum fungi grave est,

Nec nisi valenti munus ingenio datur.
Seu petere terram, seu fretum supra placet
Volare, rapido flamine alarum vehor.
Tum quanta virgæ, quam potens virtus meæ !
Hac pallidi animas evoco Ditis domo,
Hac pariter alias mitto ad infernam Styga;
Induco somnos, rursus hac somnos fugo,
Et pressa morte lumina resigno gravi;
Hac fretus æquor transeo ventos agens,
Nubesque moti turbidas trano ætheris.
Sed, ecce, quisnam regia gressum extulit?
Ipse est Achati junctus Eneas suo.

MERCURIUS AD ENEAM.

Carthaginis tu monia excelsa locas, Urbemque nunc uxorius pulchram extruis,

En. Horrore quatior totus, et mentem pavor
Concussit ingens, atra nox oculos subit,
Facilemque verbis denegat lingua exitum:
Sed quid profari, quid loqui, Æneas, potes?
Aut unde fas est? huc et huc animus mihi
Variusque rapitur, qualis Euripus solet
Fluere et refluere septies uno die.
Tanto deorum attonitus imperio juvat
Abire, et istas deserere terras fuga :
Sed te furentem quo mihi affatu licet
Ambire, Dido? quem mihi vultum induam?
Quæ prima sumam verba? quæ causa est
satis?

Incertus animi versor in varias vices;
Sic ut carinam media sulcantem freta
Hac rector, illac unda transversum rapit.
Restitue fluctus, Juno, jam Libycos mihi;
Levior in illis ira prælusit tua.
Quicunque sævo maria transitis deo,
Amate fluctus; credite experto mihi.

Ach. Magnanime Troûm ductor et captæ unicum
Patriæ levamen, comprime affectus precor,
Teque obsequentem nuntio præbe Jovis :
Minus eligendum est cum duo occurrunt

mala.

En. Sic est, Achates: at quis hic judex erit?
Ach. Jove imperante te tamen judex latet?
En. At hospitalis Jupiter prohibet fugam.
Ach. Iter institutum cur fugam turpem vocas?
En. Sic prædicabit fama. Ach. Sed falsa et
levis.

En. Omnis habeatur gratia, ingratum arguet. Ach. Promerita perdit qui satis grato exprobrat. En. Amat. Ach. Sequetur forsan. En. Insanit. Ach. Fuge.

En. At obsecrabit per fidem misero datam,

Per hospitia, per lacrymas, per dexteram, Per omne quicquid dulce mihi secum fuit. Ach. Tu pariter obsecra per Ascanii caput,

Per dira superum monita, per fatis tibi Promissa Latii regna, per gentes novas. Obsiste lacrymis, jamque te intractabilem Durumque præbe fortis, auresque obstrue, Vocesque miseras perfer, obdura, excute; Ut alta quercus quam simul facto impetu Boreæ valentes hinc et hinc flatibus Eruere certant, hæret hæc scopulis tamen, Quantumque ad auras vertice erigitur suo Radice tantum extenditur in imam Styga. En. Satis est, Achates; vincat imperium Jovis. Et te, deorum sancte, quisquis eras, sequor: O placidus adsis quæso, cursumque adjuves, Et astra cælo dextra placato feras ! Ach. At Mnesthea Cloanthumque rectores jube Ut arma taciti colligant, classem instruant, Ex urbe socios ad suas cogant rates, Novique causam fronte consilii tegant. Interea tu, dum nesciat Dido furens, Tantosque amores non putet rumpi suos, Aditum experire quæque fandi tempora Idonea, rebus quis modus dexter tuis. En. Te cura, Achates, classis armandæ manet. Hominesque deosque testor et sanctam fidem,

Me, Elisa, terris cedere invitum tuis !

CHORUS.

O quam velox est Fama malum Celeri versaus mobilitate! Primo semper parva timore, Postea sese tollit in auras,