Pope Ju- war. Ex Biblioth. asticum judicem: vocato tum judice seculari, aut alio ad cujus interesse dubitationis illius pertineat decisio: et si per judicem ecclesiasticum, clericus reperiatur, sub jurisdictione ecclesiastica judicandus remaneat, alias autem, ad judicem sive curiam temporalem omnino restituatur. [The rest of the Charter relates to Tithwood. In the close, the witnesses and the date are mentioned.] His testibus, præclarissimis fratribus nostris Georgio Clarenciæ, et Richardo Glocestriæ, ac charissimis nostris Johanne Norfolciæ, et Johanne Suffolciæ, ducibus; necnon carissimis consanguineis nostris Richardo Warwici camerario Angliæ, Johanne Wigorniæ thesaurario Angliæ; Henrico Essexiæ, et Willielmo Cantii senescallo hospitii nostri, comitibus; dilectis et fidelibus nostris Johanne Nevill de Montagu, Willielmo Hastings, de Hastings camerario nostro, et Johanne Fogg thesaurario hospitii nostri, militibus, et aliis. Data per manum nostram apud palatium nostrum Westmonasteriense, secundo die Novembris, anno regni nostri secundo. LIII. ac Exemplar Bulla Apostolica Sanctissimi Domini nostri Julii Papa secundi, illustrissimo Regi Henrico Angliæ illius nominis septimo, pro expeditione in Turcam transmissæ. Charissime in Christo fili noster, salutem et Apostolicam benedictionem. Literæ tuæ serenitatis quas nuper ad nos scripsisti de sancto propositio tuo juvandi viribus atque opibus Christianam rempublicam, deque studio ac diligentia quibus hac de causa usus es in devinciendis tibi fœdera et affinitatibus plerisque Christianis principibus, de desiderio etiam ut per nos reliqui principes reconcilientur; oratores quoque illorum ad nos vocentur, ut de numero et genere copiarum, de belli ducibus, de tempore locisque eligendis, quibus perfidis Turcis et aliis Christiani nominis hostibus bellum inferendum sit decernatur, tam nobis gratæ et jocundæ fuerunt, ut non contenti eas decies relegisse, etiam in consistorio nostro secreto recitandas duxerimus. Non solum quia ad communitatem Christianam spectabant, sed ut laus tua esset illustrior. Quibus indicto consistorio recitatis, omnes venerabiles fratres nostri sanctæ Ecclesiæ Romanæ cardinales, certatim de tuis laudibus loqui ceperant: alii sanctum propositum, alii animi magnitudinem, alii liberalitatem, summis et veris laudibus extollentes. Omnes denique in hoc convenientes, Majestatem tuam et actione gratiarum, et commendatione dignissimam esse. Quippe quæ non solum vires et opes suas in expeditionem tam sanctam offerat; sed reliquos principes ad id excitare non cesset. Itaque, fili charissime, dies ille tibi perennis gloriæ instar fuit, quo nostro et sanctæ Romanæ Ecclesiæ cardinalium ore tam egregie laudatus fuisti. Quod vero nos ad reconciliandos reliquos Christianos principes inter se dissidentes hortaris, facis fili charissime præ nimio desiderio expeditionis tam sanctæ nosque id in bonam partem accipimus. Sed neque tuis nec aliorum in hac re monitis exhortationibusve egemus: currimus enim sponte, et desiderio tuo omniumque aliorum prævenimus. Reminiscimur etenim reminiscimur, quantum Deo Redemptorique nostro præcæteris hominibus debeamus; qui non solum nos pretioso sanguine suo redemit, sed dignos etiam duxit, quos universo gregi fideli pastorem præesse vellet. Atque ideo ab initio nostri pontificatus omnes alias curas huic uni postponendas putavimus, ut concordibus et bene consentientibus Christianis principibus valida et necessaria expeditio in fidei nostræ sanctissimæ hostes fieri posset. Nostris literis, nostris monitis, nostris nuntiis, charissimus in Christo filius noster Maximilianus Romanorum rex illustris, cum Ludovico Francorum regi Christianissimo, amicitiam foedusque iniit. Nostroque assiduo hortatu Ferdinandus Aragonum et Siciliæ rex catholicus, cum ipso Christianissimo rege Francorum in gratiam rediit, foedusque artissima affinitate connexum pereussit: quod et ipse fatetur et attestatur. Nos etiam posteaquam alienatio animorum inter eosdem Romanorum et Francorum reges exorta est, non cessavimus eorum utrumque ad pristinam concordiam revocare. Misimusque hujus rei causa ad ipsum Romanorum regem dilectum filium nobilem virum Constantinum principem Macedoniæ, qui nihil aliud egit, nisi ut hujusmodi concordiam persuadeat; adeo ut sperari possit eos, nisi aliorum consilia obstiterint, pacem foedusque esse renovaturos. Hæc nos, fili charissime, hactenus fecimus, nec ulli regi aut principi Christiano defuimus in subministrandis auxiliis, et subsidiis indulgentiarum et gratiarum, quæ ab hac sancta sede Apostolica possunt præstari; ut si qui ab infidelibus circumsepti sunt, ut Poloni, fines suos tueri, et illos repellere cum 734. victoria possent. Qui vero nomen Christianum navigatione, classibus, atque exercitibus, propagare cœperunt, prout rex ipse catholicus et illustris Portugalliæ rex, victoriam prosequi commodius, et fortius valeant. De oratoribus vero omnium principum Christianorum ad nos convocandis, ut communi consensu expeditio ipsa concerni, dux, seu duces exercituum eligi, et reliqua belli necessaria constitui possint, assentimur serenitati tuæ: sed sæpe alias hæc res a Romanis pontificibus prædecessoribus nostris fuit temptata. Novissime vero tempore piæ memoriæ Innocentii octavi, cui Deus omnipotens magnam occasionem rei benegerendæ fidelibus suis obtulerat : divisæ enim tunc erant vires Turcarum, et Zizimus hujus perfidi Bajazeti Turcarum tyranni frater germanus quem omnis veteranus exercitus sequebatur, apud sedem Apostolicam servabatur. Convenere oratores omnes sæpe de numero et genere copiarum, de classibus, de locis in quibus convenire deberent, quæ loca Turcarum primum invadenda essent, discussum fuit. Maximam vero difficultatem videbatur afferre electio ducis ipsius, cum incertum esset, quinam regum aut principum in tam sanctam expeditionem in propria persona esset iturus. Divisio etiam et attributio locorum, quæ a nostris reciperentur et Turcis subtraherentur, disputationem non mediocrem attulit. Omnibus rebus discussis remissi ad principes suos oratores prædicti, ut plena mandata referrent, nihil admodum responderunt. Quibus si tunc in tanta opportunitate difficile fuit expeditionem ipsam decernere, quid nunc futurum putemus, præsertim cum, pro dolor, ex eo tempore vires Turcarum, nostris ut remur peccatis, adauctæ sint; Christianorum autem aliqua parte attrita? Nos tamen, fili charissime, literis, nunciis, legatis, principes Christianos ad hoc excitare atque inducere non cessabimus; pro re gratissima habituri si tua quoque majestas, ut pollicetur, eos ad id hortari non desinat. In expeditione tam sancta quam Deus temporibus nostris fieri concedat, non solum nostras et sanctæ Romanæ Ecclesiæ facultates sed et proprium sanguinem una cum eisdem venerabilibus fratribus nostris dictæ Ecclesiæ cardinalibus, cum opus fuerit exponemus; ut tandem terra illa sanctissima, qua Dominus et Salvator noster Jesus Christus nasci et pati pro redemptione nostra voluit, extrusa penitusque eliminata, impii Machometis spurcitia, Christiano nomini cultuique reddatur. Cum aliquod constitutum est de oratoribus convocandis, tuam majestatem inprimis certiorem reddemus. Deum interim oramus ut hunc animum tibi servet, et vires adaugeat quo possit plurimum in communem utilitatem, prout cupere se ostendit, conferre, et reipublicæ Christianæ prodesse. Data Romæ apud sanctum Petrum sub annulo piscatoris die nono Julii. Anno Domini millesimo quingentesimo septimo, pontificatus nostri anno quarto. LIV. Litera Responsivæ ad Breve summi Pontificis. 735. The king's answer to the pope's bull. Cotton. ibid. Post humillimam commendationem, et devotissima pedum Ex Biblioth. oscula beatorum, accepimus nuper ea qua decuit reverentia, bullam vestræ sanctitatis sub plumbo, nec non et breve ejusdem unius et consimilis formæ et tenoris, quibus intelleximus literas nostras quas paulo antea ad illum dederamus, super expeditione adversas Turcas, et alios Christiani nominis hostes, suscipienda, eidem vestræ sanctitati fuisse redditas, pergratasque et perjucundas extitisse; dignasque visas quæ in suo sacro consistorio recitarentur: non solum quia ad communem Christianam rempublicam pertinerent, sed etiam ut nostræ laudi esset magis consultum. Nec minus etiam cognovimus ex ejusdem vestræ sanctitatis relatione, qua nulla major aut dignior in terris haberetur, qualiter ubi literæ nostræ, hujusmodi in ipso consistorio essent recitatæ, reverendissimi patres sacræ Romanæ Ecclesiæ cardinales omnes certatim in nostras laudes converterentur, et hoc nostrum tam sanctum propositum summis præconiis extulerunt. Quæ sane omnia supra quam dici possit incredibili gaudio nos affecerunt, unde pro tanta laude, tantoque honore et commendatione quam vestræ sanctitati et sancto Romanorum patrum collegio, placuit nobis attribuere, quod non mediocri parti nostræ felicitatis sumus perpetuo ascripturi, quas majores possumus gratias vestræ sanctitati et ipsis reverendissimis patribus habemus, et posthac semper sumus habituri. Gaudemus equidem mirum in modum, pater sancte, quia sicuti hoc nostrum desiderium expeditionis sumendæ, ex mera nostra mente et animo est profectum, ita quoque tam benigne tamque gratanter a vestra sanctitate, et suo sacro senatu, sit approbatum et acceptum : potest autem constanter sibi polliceri vestra sanctitas, quod nos licet antea ad hoc sanctissimum bellum sumendum accensi plurimum fuerimus, nunc tamen perspecto ac cognito, quod in tam bonam partem vestra sanctitas et reverendissimi patres literas nostras acceptarint: longe magis ac magis ad rem ipsam ferventiores ardentioresque reddimur: nec ullo unquam tempore ab hoc nostro proposito (vita comite) sumus recessuri, neque ullo pacto per nos stabit, quin ad laudem omnipotentis Dei et sanctæ Matris Ecclesiæ, istud sanctissimum bellum, quantocius fieri possit, assumatur. Qua in re nostram curam, studium ac diligentiam sumus proculdubio adhibituri, quo istud nostrum conceptum desiderium, Deo annuente, sub cujus vexillo, et vestræ sanctitatis fœlici ductu, atque auspicio, sumus militaturi, ad optatum finem deducatur. Quod vero penes vestram serenitatem literis nostris intercesserimus pro reconciliandis Christianorum principum animis inter se dissidentibus, persuadeat sibi ac pro comperto habeat vestra sanctitas, nos non idcirco id scripsisse ob aliquam privatam alicujus principis causam neque etiam quod de vestra sanctitate ulla in parte, quod absit, diffideremus, quo minus suam sanctissimam ac propensissimam mentem ad pacandos Christianorum principum status, sua sponte semper habuerit, quod abunde nobis constet ut luce clarius pateat, summa virtus, bonitas ac pervigil cura vestræ sanctitatis, quam post suam ad Apostolatum assumptionem in sedandis regum ac principum litibus et controversiis, continue exercuerit atque indies exerceat: sed ea duntaxat de causa id scripsimus, ut nobis ad ipsam expeditionem tantopere aspirantibus, quæ non nisi pacatis prius Christianorum principum rebus bene aut satis utiliter sumi potest, vestra sanctitas suis sanctissimis monitis et adhortationibus hoc nostrum justum desiderium posset superaddere et ipsis principibus ostendere. Quantum autem ad difficultates hujus expeditionis sumendæ pertinet, quas vestra sanctitas commemorat; certe nostra sententia in tanto et tam sancto opere, ubi de communi utilitate, et dignitate fidei nostræ catholicæ, simul et animarum Christi fidelium salute agitur, si voluntas Christianorum principum, vel saltem majoris eorum partis, firma et stabilis sit et determinata, nullus sane labor, nullave difficultas absterrere aut retrahere omnino nos deberet. Quanquam enim infidelium vires, præsertim Turcarum, magnæ sint et formidabiles, Christianorum tamen robur et potentia in tam justa causa longe pre |